Bilim ve Mitoloji

Evreni Anlamanın İki Dili

İnsanlık tarihi boyunca gökyüzüne bakan insan, “Biz kimiz? Nereden geldik? Evren nasıl var oldu?” sorularını sormaktan vazgeçmedi. Bu sorulara verilen cevaplar, çağlara ve kültürlere göre farklılık gösterdi. Antik çağlarda mitoloji, evreni ve yaşamı açıklamanın başlıca yolu olurken, modern çağlarda bilim, gözlem ve deneylerle aynı sorulara yanıt aramaya başladı. Peki, mitoloji ile bilim birbirinin zıddı mıdır? Yoksa evreni anlamanın farklı ama birbirini tamamlayan yolları mıdır?

Mitolojinin Dili: Semboller ve Hikâyeler

Mitoloji, insan zihninin ilk “bilim dili” gibiydi. Çünkü eski toplumlarda doğa olaylarını, gök cisimlerini ve insan ruhunu anlamak için sembollere başvurulurdu.

• Yunan mitolojisinde Güneş, tanrı Helios’un arabasıyla gökyüzünde yol alıyordu.
• Sümerlerde gökyüzü ve yeryüzü tanrıların savaş alanıydı.
• Türk mitolojisinde gök, kutsal bir çadır, yıldızlar ise ilahi ışıkların işaretleriydi.

Bu hikayeler, sadece birer efsane değil, aynı zamanda toplumsal hafızayı ve evrene dair ilk gözlemleri içinde taşıyan kodlardı.

Bilimin Dili: Gözlem ve Deney

Modern çağda ise bilim, evreni anlamanın sistematik yoluna dönüştü.

• Güneş’in hareketi artık tanrıların arabası değil, yerçekimi yasalarıyla açıklanıyordu.
• Yıldızlar ilahi işaretler olmaktan çıkıp, nükleer füzyonla parlayan dev gaz kütleleri olarak anlaşıldı.
• İnsan ruhu ise tanrıların armağanı değil, psikolojinin ve nörobilimin araştırma konusu haline geldi.

Yani bilim, mitolojinin bıraktığı yerden devam ederek aynı soruları daha farklı araçlarla cevaplamaya çalıştı.

Ortak Nokta: Anlam Arayışı

Her ne kadar yöntemleri farklı olsa da, bilim ve mitoloji arasındaki en temel ortaklık “anlam arayışı”dır. İkisi de insana şunu söyler.

• Mitoloji: “Sen evrenin bir parçasısın, tanrılarla akrabasın.”
• Bilim: “Sen evrenin maddesinden yapılmışsın, yıldız tozundan oluşuyorsun.”

Bir bakıma, mitoloji bize varoluşun şiirini anlatırken, bilim onun matematiğini sunar.

İki Dil, Tek Yolculuk

Bilim ile mitoloji farklı görünebilir ama aslında insanın tek bir yolculuğunun iki farklı yüzüdür, hakikati arayış. Mitoloji bize evreni anlamak için hayal gücünün gücünü hatırlatırken, bilim gözlem ve aklın sınırlarını gösterir. İkisini birleştirdiğimizde ise insanlığın kadim hafızasından modern bilincine uzanan eşsiz bir köprü kurmuş oluruz.

Kaynaklar:

• E. O. James, Mitoloji ve Kozmoloji
• Giorgio de Santillana & Hertha von Dechend, Hamlet’s Mill: An Essay on Myth and the Frame of Time
• Karen Armstrong, Tanrı’nın Tarihi
• Fritjof Capra, Fiziğin Tao’su