İlim ve Tekâmül Yolculuğu
İnsan, sadece bedenden ibaret değildir. Et ve kemikten oluşan fiziki varlığımız, aslında çok daha geniş bir hakikatin küçük bir parçasıdır. Tasavvuf geleneği, insanı ruh, kalp, akıl ve bedenin birleşiminden meydana gelen çok katmanlı bir varlık olarak görür. Bu nedenle her katmanın kendine has bir ihtiyacı vardır. Bedenin gıdası yemek ve su, zihnin gıdası bilgi, kalbin gıdası sevgi ve huzur, ruhun gıdası ise hakikat bilgisidir.
Ruhun Açlığı ve Anlam Boşluğu
Modern dünyada birçok insan, hayatını yalnızca dünyevi meşguliyetlerle dolduruyor. İş, para, sosyal medya, gündelik telaşlar ve benzerleri, dışarıdan bakıldığında insanı meşgul ediyor gibi görünse de içeride bir boşluk bırakıyor. Çünkü ruh, yüzeysel şeylerle beslenmez. Onun aradığı, kendisini geliştirecek, derinleştirecek ve yüceltecek anlamdır.
Ruh bu anlamı bulamadığında, kişide huzursuzluk, kaygı, sıkıntı yada “neden böyle hissediyorum?” sorusu ortaya çıkar. Tasavvuf ehline göre bu, aslında ruhun çığlığıdır. Kalbin daralması, ruhun hakikat gıdasına ihtiyaç duyduğunun işaretidir.
Hakikat Bilgisi: Akademik Bilgiden Farklı
Burada bahsettiğimiz “ilim”, yalnızca kitaplardan öğrenilen akademik bilgi değildir. Bu bilgi, insanı daha bilge yada daha kültürlü gösterebilir, ama ruhu doyurmaz. Ruhun aradığı ilim, kendini tanıma bilgisi, varoluşun anlamını idrak etme ve hakikatle bağ kurma bilgisidir.
Tasavvuf, bu bilgiyi “marifetullah” yani Allah’ı bilme ve tanıma bilgisi olarak adlandırır. Çünkü insan kendini tanıdıkça, aslında Rabbi’ni de tanımaya başlar. “Nefsini bilen, Rabbini bilir.”
Tekâmülün İki Yolu: İlim veya İmtihan
İnsan ruhu sürekli gelişmek, öğrenmek ve olgunlaşmak ister. Bu yolculuğa tasavvufta tekâmül denir. Fakat tekâmül iki şekilde gerçekleşir.
- İlim ile: İnsan bilinçli bir tercihle hakikati öğrenmeyi, kendini geliştirmeyi, kalbini arındırmayı seçerse, ruhun yolculuğu daha merhametli ve kolay olur. Bu yol, sevgiyle, farkındalıkla ve şuurla yürünür.
- İmtihan ile: Eğer insan bu yolu kendi rızasıyla seçmezse, hayat onu zorluklarla olgunlaştırır. Hastalıklar, kayıplar, sıkıntılar, krizler. Bunların hepsi, ruhun kabuğunu kırması için birer araçtır. Çünkü tekâmül er yada geç gerçekleşmek zorundadır.
Bu yüzden mutasavvıflar, “ilim, imtihandan önce gelir” derler. İlim, ruhun merhametli yoludur, imtihan ise öğretici ama sarsıcı olanıdır.
İlim, Hakikate Açılan Kapı
Gerçek ilim, ruhu doyurur, kalbi huzura kavuşturur, zihni berraklaştırır ve bedeni de disipline sokar. Böylece insan, hem kendi iç dünyasında hem de dış dünyada daha uyumlu, daha dengeli, daha olgun bir varlık haline gelir.
Tasavvufî anlamda bu yolculuk, insanın hamlıktan pişmeye, pişmekten yanmaya doğru ilerlemesidir. Mevlânâ’nın dediği gibi: “Hamdım, piştim, yandım.” Bu yanış, ruhun hakikatle buluşması, ilimle aydınlanmasıdır.
Ruhun Gelişimi İçin Ne Yapmalı?
- Kalbi besle: Sevgi, şefkat, merhamet duygularını canlı tut.
- Zihni besle: Yalnızca bilgi değil, hikmet arayışında ol.
- Ruhu besle: Zikir, tefekkür, dua ve ibadetle içsel yolculuğunu derinleştir.
- Bedenini koru: Sağlıklı beden, ruhun yolculuğuna destek olur.
Hakikatin Yolunda
İnsanın asıl yolculuğu, dışarıya değil, kendi içine doğrudur. Ruhun açlığını ancak hakikat bilgisi doyurabilir. İlim, insana hayatın anlamını gösteren bir kandildir. Onu seçmek, kendi ruhunun merhametine talip olmaktır. Aksi halde hayat, zorluklarla öğretmeye devam eder.
Kaynaklar:
- Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî, Mesnevî
- Abdülkadir Geylânî, Fütûh’ul-Gayb
- William Chittick, Tasavvuf: İslam’ın Kalbi
Bir yanıt yazın