Muhyiddin İbnü’l Arabî

Varlığın Sırrına Yolculuk

Muhyiddin İbnü’l Arabî (1165–1240), Endülüs’te (Mürsiye, bugünkü İspanya) doğmuş ve Şam’da vefat etmiştir. Tasavvufun en büyük düşünürlerinden ve mutasavvıflarındandır. Ayrıca “Şeyhü’l-Ekber” (En Büyük Şeyh) unvanıyla da anılır. Onu farklı kılan, yalnızca manevi tecrübelerini aktarması değil, aynı zamanda felsefi derinlik ve entelektüel birikimle tasavvufu sistemleştirmesidir. İbnü’l Arabî’nin en çok bilinen öğretisi Vahdet-i Vücûd’dur. Kendisine atfedilen 850 eserin yaklaşık 700’ü gerçek kabul edilmiştir. Ancak bu eserlerin 400’den fazlası günümüze kadar ulaşabilmiştir.

Hayatı

1165 – Endülüs’te, Mürsiye’de doğdu.
1180’ler – Genç yaşta derin manevi tecrübeler yaşamaya başladı.
1200’ler – Kuzey Afrika, Mekke ve Anadolu dahil birçok coğrafyayı gezdi. Bu yolculuklar sonucunda fikirleri olgunlaştı.
1202 – Mekke’de yazmaya başladığı Fütûhâtü’l-Mekkiyye (Mekke Açılımları), tasavvufun en büyük külliyatlarından biridir.
1240 – Şam’da vefat etti. Kabri günümüzde de ziyaret edilmektedir.

Öğretileri

1. Vahdet-i Vücûd (Varlığın Birliği)

İbnü’l Arabî’nin en bilinen öğretisi, bütün varlığın Allah’ın tecellilerinden ibaret olduğunu vurgulamasıdır. Ona göre;

Varlık tektir, o da Allah’tır.
Âlem, Allah’ın isimlerinin ve sıfatlarının yansımasıdır.
İnsan, bu tecellilerin en mükemmel suretidir.

2. İnsan-ı Kâmil

İbnü’l Arabî’ye göre insanın en yüce amacı “insan-ı kâmil” olmaktır. İnsan-ı kâmil, Allah’ın bütün isim ve sıfatlarını en mükemmel şekilde yansıtan insandır. Ayrıca Hz. Muhammed (sav) bu anlayışın zirvesi kabul edilir.

3. Hakikat Yolculuğu

İbnü’l Arabî, marifetullahı (Allah’ı bilme) en büyük amaç olarak görür. Zikir, riyazet ve tefekkür, bu yolculuğun araçlarıdır.

4. Evrensel Bakış

Onun düşüncesinde, bütün dinler ve inançlar ilahi hakikatin farklı yüzleridir. Bu yüzden onun sözleri bugün bile evrensel bir kapsayıcılık taşır.

“Kalbim her sureti kabul eden bir aynadır,
Ceylanların otlağı, rahiplerin manastırı,
Putların mabedi, Kâbe’nin örtüsü,
Tevrat levhaları ve Kur’an sahifeleri,
Benim dinim aşk dinidir, her yöne dönerim.”

Eserleri

Fütûhâtü’l-Mekkiyye (Mekke Açılımları): 37 ciltlik dev bir külliyat, tasavvufun ansiklopedisi sayılır.
Fusûsü’l-Hikem (Hikmetlerin Özü): Tasavvuf felsefesinin doruk noktasıdır. Aynı zamanda Peygamberlerin temsil ettiği hakikatleri derin sembollerle açıklar.
Tercümânü’l-Eşvâk: İlahi aşkı anlatan şiirler.

Modern Dünyaya Etkisi

İslam Dünyasında: Osmanlı’dan İran’a kadar birçok medrese ve tekke, İbnü’l Arabî’nin eserlerini okutmuştur. Ayrıca Molla Fenârî, Davud el-Kayseri gibi alimler onun sistemini İslam düşüncesine kazandırmıştır.
Batı Düşüncesinde: Henry Corbin ve William Chittick gibi Batılı araştırmacılar onun eserlerini modern akademiye taşımıştır.
Tasavvuf Geleneğinde: Mevlânâ’dan Yunus Emre’ye kadar pek çok mutasavvıf onun “vahdet” anlayışından esinlenmiştir.

Varlığın Birliğine Açılan Kapı

İbnü’l Arabî, insanın varoluşunu anlamlandırırken şu hakikati vurgular, biz, Allah’ın yansımasıyız, O’nu bilmek, kendimizi bilmektir. Bu nedenle onun öğretisi, insanı sınırlardan ve ayrılıklardan öteye çağırır. Çünkü her şeyin özünde tek bir hakikat olduğunu idrak etmek, kalbi özgürleştirir ve insanı aşkla Hakikat’e bağlar.

“Sen kendi suretine bakarsın, ama gördüğün O’nun tecellisidir.”

Kaynaklar:

İbnü’l Arabî, Fütûhâtü’l-Mekkiyye
İbnü’l Arabî, Fusûsü’l-Hikem
William Chittick, Sufi Path of Knowledge
Henry Corbin, Creative Imagination in the Sufism of Ibn Arabi