Antik Bilgelik ve Modern Unutkanlık
İnsanlığın kayıp hafızası nedir? İnsanoğlu tarih boyunca bilgiyle şekillendi, ancak ironik biçimde, bilgi çağında kendi bilgeliğini ve unuttu. Yazının, bilimin, şehirlerin, makinelerin ilerlemesiyle, kadim çağların ruh merkezli bilinci giderek zayıfladı.
Bugün “modern insan”, tarihte hiç olmadığı kadar bağlantılı ama aynı zamanda hiç olmadığı kadar kopuk bir halde. Peki biz neyi unuttuk? Ve neden bu unutkanlık, ruhsal olarak bu kadar derin bir yankı bırakıyor?
“İnsan, hatırladıkça uyanır. Unutan ise, kendi köklerinden kopar.” – Hermetik Öğreti
Bilim, Ruh ve Kozmos Arasında Bir Bütünlük
Antik dünyada bilgi, astronomiden sanata, ilahiyattan mimariye kadar tek bir ilahi bütünün parçaları olarak görülürdü. Mısır rahipleri, Mezopotamya bilginleri, Hint rishileri, Türk kamları, Yunan filozofları ve İslam sufileri, hepsi evrenin yasalarını anlamaya çalışırken aynı zamanda insanın ruhsal doğasını çözmeye yöneldiler.
Bu anlayışın izlerini özellikle şu konularda görmek mümkündür.
- Kutsal Geometri: Evrenin matematiksel düzeni ile Tanrı’nın yaratış düzeni arasındaki ilişki.
Daha önceden yayınladığımız “Kutsal Geometri” başlıklı yazımızda bu konuyu derinlemesine incelemiştik. - Gökbilim ve Zaman Döngüleri: Güneş, Ay ve yıldızların hareketlerinin ruhsal zamanla olan uyumu.
- İnisiyatik Okullar: Mısır’daki Hermes Tapınakları, Yunan’daki Eleusis Misterleri, Orta Asya’daki Şamanik inisiyasyonlar, hepsi “kendini bil” öğretisinin farklı biçimleridir.
Kadim bilgelik, modern bilimin aksine, bilgiyi kalpten akla taşıyordu. Çünkü onlar için bilgi, sadece “bilinmek için” değil, “dönüştürmek için” vardı.
Modern Bilgi: Akıl Çağının Işığı mı, Gölgeleri mi?
Rönesans’tan sonra hızla yükselen bilim, doğayı çözümledi, atomu parçaladı, DNA’yı çözdü. Fakat aynı zamanda insanı mekanik bir varlık, evreni rastsal bir makine, bilinci ise beynin yan ürünü olarak tanımladı. Modern çağın en büyük çelişkisi işte burada başladı, bilgimiz arttıkça bilincimiz daraldı.
Artık bir yıldızın kimyasal yapısını ölçebiliyor, ama o yıldızın bizdeki anlamını hissedemiyoruz. İnsan, “neden” sorusunu unutup, sadece “nasıl” sorusuna saplandı. Bu yüzden bugünün insanı, bilgiye sahip ama anlama yoksunu bir varlık haline geldi.
Ezoterik Bakış: Kayıp Hafıza “Hatırlama Sanatı”dır
Ezoterik öğretiler, insanın aslında hiçbir şeyi kaybetmediğini, sadece hatırlamayı unuttuğunu söyler. Yani ruh, tüm bilgeliği taşır, ama dünya perdesi (madde ve ego) bu bilgiyi unutturur.
Tasavvufta buna zikr (hatırlama) denir, Yunanca’da anamnesis, yani “ruhun bildiğini yeniden hatırlaması.” Platon, bilginin öğrenmek değil, hatırlamak olduğunu söyler. İbn Arabî ise insanın “ilahi bilginin aynası” olduğunu, fakat bu aynanın tozlandığını anlatır.
Bu nedenle manevi yolculuk, yeni bilgi edinmek değil, kendini hatırlamaktır. Bu konuyu “Manevi Uyanış” başlıklı yazımızda ayrıntılı olarak ele almıştık.
Modern Unutkanlık: Dijital Çağın Ruhsal Körlüğü
Bugün bilgi, parmaklarımızın ucunda, ama içselleşmiyor. Her şey anlık, hızlı ve geçici. İnternet çağında bilginin kendisi bile şekilsiz bir veri seline dönüşmüş durumda.
Bu, bireysel belleğin değil, kolektif ruhun hafıza kaybıdır. Mitler, semboller ve hikayeler, insanın ruhsal yönünü besleyen metaforik ekmeklerdi. Şimdi ise çoğu insan, “veri oburu” ama “bilgelik açlığı” içinde yaşıyor.
Kayıp bilgelik, aslında hala içimizde. Ancak ona ulaşmak için sessizliğe, doğaya ve içe dönmeye ihtiyacımız var. Benzer şekilde “Halvet ve Sessizlik” başlıklı yazımızda bu süreci ayrıntılı biçimde açıklamıştık.
Hatırlamanın Yolu: Zikir, Meditasyon ve Bilinçli Farkındalık
Kadim gelenekler, insanın “kayıp hafızasını” uyandırmak için çeşitli yollar geliştirdi.
- Zikir (Hatırlama): Ruhun özündeki ilahi ismi yeniden fark etme eylemi.
- Meditasyon: Düşünce kalabalığından sıyrılıp, saf farkındalığa ulaşma hali.
- Sema ve Dans: Bilinci ritim aracılığıyla kozmik dengeyle uyumlama.
Modern psikolojide buna “farkındalık terapisi” (mindfulness) deniyor. Bu yönüyle “Sufi Bilinci ve Mindfulness” başlıklı yazımızda, bu iki yaklaşım arasındaki dengeyi incelemiştik.
Hatırlamak, Dirilmektir
İnsanlığın kayıp hafızası, geçmişte gömülü değildir, kalbimizde uykudadır. Gerçek uyanış, geçmişi bilmek değil, özünü hatırlamakla başlar.
Modern insan, teknolojiyle donatılmış ama ruhsal olarak açtır. Antik bilgelik ise sade ama bilgeydi. Şimdi bu iki yönü (bilim ve bilgelik) birleştirmenin zamanıdır.
Çünkü insan, hem toprak hem yıldızdır. Kökleri dünyada, hafızası evrendedir.
Kaynaklar:
- İbn Arabî, Fütûhât-ı Mekkiyye.
- Fritjof Capra, The Tao of Physics.
- Carl Jung, Arketipler ve Kolektif Bilinçdışı.
- Mircea Eliade, The Myth of the Eternal Return.
- Seyyid Hüseyin Nasr, Knowledge and the Sacred.
Bir yanıt yazın