Ahmed Yesevî

Türk Tasavvufunun Piri ve Yesevîlik Ekolü

Orta Asya’nın manevi ikliminde doğup büyüyen Ahmed Yesevî, İslam’ın tasavvuf yorumunu Türklerin dili, kültürü ve aynı zamanda yaşayış biçimiyle birleştiren öncü bir mutasavvıftır. Yesevîlik ekolü sayesinde Türkistan’dan Anadolu’ya, oradan da Balkanlara kadar geniş bir coğrafyada İslam’ın manevi boyutunun kök salmasına vesile olmuştur.

Hayatı

• Doğumu: 1093, Türkistan’ın Sayram şehri.
• Eğitimi: İlk eğitimini Yesi’de aldı. Ardından Buhara’ya giderek ünlü mutasavvıf Yusuf Hemedânî’nin dergahında yetişti.
• Şeyhliği: Hocası vefat edince şeyh postuna oturdu, irşad faaliyetlerine başladı.
• Vefatı: 1166’da Türkistan’da (Yesi) vefat etti. Ayrıca türbesi, Timur tarafından inşa ettirilen görkemli bir külliyedir.

Öğretileri

1. Türkçe İle Tasavvuf

Ahmed Yesevî, tasavvufun derin hakikatlerini Türkçe şiirlerle anlattı. Bu yönüyle hem halka ulaştı, hem de Türk edebiyatının manevi temellerini attı.

2. Halkın İçinde Tasavvuf

Onun anlayışında dervişlik, toplumdan kopmak değil, aksine toplumun içinde hizmet etmekti. Ahilik ve Bektaşilik gibi Anadolu’daki oluşumlara bu yönüyle ilham vermiştir.

3. Ahlak ve Tevazu

Zühd, takva, sabır ve kanaat gibi erdemleri vurguladı.

4. Manevi Disiplin

Ahmed Yesevî 63 yaşına geldiğinde (Hz. Peygamber’in yaşı) kendini toprak altına yaptırdığı hücreye çekmiş ve bunun sonucunda ömrünün sonunu zühd içinde geçirmiştir.

Hikmetleri

Ahmed Yesevî’nin öğretileri “Divan-ı Hikmet” adlı eserde toplanmıştır. Bu eser, hem tasavvufi öğütler hem de Türkçe edebiyatın ilk büyük klasiklerinden biridir.

• “Aşksız insan hayvandır.”
• “Gönül Kâbesini yıkma, onu yapan Allah’tır.”
• “İnsana hizmet, Hak’ka hizmettir.”

Tasavvuf Tarihindeki Yeri

• Türkistan’daki İslamlaşma sürecinde belirleyici rol oynamıştır.
• Onun talebeleri (Horasan erenleri) Anadolu’nun İslamlaşmasında etkin rol üstlenmiştir.
• Bektaşilik, Kalenderilik, Nakşibendilik gibi tarikatlara düşünsel temel oluşturmuştur.

Mirası

• “Pîr-i Türkistan” olarak bilinir.
• Yesevîlik ekolü, Orta Asya’dan Anadolu’ya ve Balkanlara yayılarak İslam’ın manevi kültürünü derinleştirmiştir.
• Türk halk sufiliğinin ve edebiyatının öncüsü kabul edilir.

Kaynaklar:

• Ahmet Yaşar Ocak, Türkler, Türkiye ve İslam
• Kemal Eraslan, Divan-ı Hikmet
• Annemarie Schimmel, İslam’ın Mistik Boyutları